Geografia
Położenie administracyjne
Miasto Dęblin administracyjnie leży w północno-zachodniej części województwa lubelskiego w powiecie ryckim. Graniczy od północy z gminą Stężyca, od południa z gminą Puławy, od wschodu z gminą Ryki, a od zachodu z gminą Sieciechów położoną w województwie mazowieckim.
Dęblin zajmuje obszar 38,3 km2 i liczy ok. 16 340 mieszkańców.
Źródło: Krzysztof Karbowski, Dęblin. Walory krajoznawczo-turystyczne., 2003.
Dogodne połączenia drogowe i kolejowe łączą Dęblin z Warszawą (ok. 100 km), Lublinem (ok. 70 km), Radomiem (ok. 60 km).
Położenie geograficzne
Dęblin położony jest w południowej części Doliny Środkowej Wisły, w miejscu gdzie ten mezoregion Niziny Środkowomazowieckiej, łączy się od wschodu z Pradoliną Wieprza.
W tym miejscu Dolina Środkowej Wisły graniczy z rozciągającą się na północny wschód, Wysoczyzną Żelechowską i na południowy wschód, Wysoczyzną Lubartowską.
Ponadto od zachodu, poprzez Wisłę, terytorium Dęblina sąsiaduje z Równiną Kozienicką.
Ukształtowanie terenu
Dęblin leży na wysokości około 115 m n.p.m. w szerokiej dolinie rzecznej, która przy ujściu Wieprza do Wisły osiąga 15 km. Dolina ma budową terasową. Najstarsza terasa położona jest 20 m nad zwierciadłem Wisły.
Terasa średnia znajduje sie 5-10 m nad poziomem rzeki. Rozwinęły się na niej wydmy umocnione lasem sosnowym lub eksploatowane w celu pozyskania białego piasku.
Terasę najniższą, chronioną wałami przeciwpowodziowymi – dawniej zalewaną wodą powodziową – tworzą piaski i urodzajne mady. Towarzyszące jej pod Dęblinem rzeki: Wieprz i Wisła płyną licznymi zakolami, z których po zmianie koryta powstają jeziora o kształcie półksiężyca, przez okoliczną ludność zwane "wieprzyskami" lub "wiśliskami".
Brzegi terasów Wieprza i Wisły zostały silnie rozmyte przez wody deszczowe, które utworzyły w krawędziach najstarszej terasy głębokie wąwozy.
Warunki klimatyczne
Okolice Dęblina cechuje klimat przejściowy. Ścierają się tutaj wpływy klimatu oceanicznego od zachodu i kontynentalnego od wschodu. Średnioroczna temperatura wynosi +7,9°C, średnia minimalna stycznia -3,1°C, średnia maksymalna lipca +18,6°C.
W Dęblinie przymrozki zaczynają się między 12, a 20 października. Powyższe różnice temperatury i ilości opadów wywierają wpływ na długość okresu wegetacji roślin, która wynosi 209 dni.
Ogólnie klimat w okolicach Dęblina charakteryzuje się niską ilością opadów atmosferycznych i dużą liczbą dni słonecznych. Suma rocznych opadów waha się od 566 mm do 540 mm.
Gleby
Dolinę Środkowej Wisły i Pradolinę Wieprza w okolicy Dęblina zalegają mady, powstałe w czasie dużych powodzi z osadzanych namułów. Należą one do gleb najbardziej urodzajnych. Na terenach wyżej położonych występują piaski, a w jeszcze wyższych - polodowcowe gliny zwałowe pól.
W okolicy Dęblina spotyka się także duże obszary podmokłych rzek i potężne piaszczyste wydmy, porośnięte suchym borem sosnowym, wyrastającym ponad podmokłe grądy.
Hydrologia
Główną sieć wodną w okolicy Dęblina tworzą rzeki Wisła i Wieprz.
Wisła - najdłuższa rzeka Polski o długości 1068,3 km i powierzchni dorzecza 193 911,1 km2 - stawiana jest w rzędzie największych rzek Europy. Źródła Wisły leżą w Beskidzie Śląskim na stokach Baraniej Góry. Początkowo rzeka pokonuje czterdziestokilometrowy odcinek przez Karpaty, następnie przepływa przez Kotliny Podkarpackie, po czym od ujścia Sanu płynie przełomową doliną na północ między Wyżyną Małopolską, a Wyżyną Lubelską, by dotrzeć pod Dęblinem do ujścia Wieprza.
Szczególnie piękny jest przełom Wisły w okolicy Kazimierza Dolnego, skąd z powodzeniem można odbyć spływ kajakiem do Dęblina, jak również rejs łodzią żaglową pod prąd rzeki i z powrotem na tej samej trasie.
Pod Dęblinem koryto Wisły jest kręte i posiada liczne kępy i mielizny. Nurt rzeki przerzuca się z jednego brzegu na drugi. Ruchliwe piaski tworzą zdradliwe przykosy utrudniające żeglugą oraz są przyczyną utonięć.
Przeciętny czas trwania żeglugi wynosi 290 dni przy średniej wysokości wody 0,75 m, w temperaturze wyższej od 0°C.
Prowadzone prace regulacyjne polegają na budowie, remoncie i utrzymaniu wałów przeciwpowodziowych, budowie ostróg (główek), zwężających koryto Wisły oraz umacnianiu jej brzegów.
Wieprz - jest główną, a zarazem centralną rzeką Wyżyny Lubelskiej i Roztocza oraz największym prawobrzeżnym dopływem Wisły w rejonie Dęblina. Jego źródła leżą na południowych stokach Roztocza Środkowego, we wsi Wieprzów Tarnawacki. Posiada długość 328 km i powierzchnią dorzecza 10421,9 km2. W swym górnym biegu rozcina południkowo Wyżyną Lubelską i Roztocze. W środkowym jej biegu tworzy przełom między wsiami Łańcuchów i Spiczyn, po czym w dolnym biegu na terenie Niziny Mazowieckiej płynie równoleżnikowo, szeroką pradoliną silnie meandrując. Od Kocka do Dęblina doskonale nadaje się do uprawiania turystyki kajakowej.
Ponadto płynąc równoleżnikowo, terytorium Dęblina przecina rzeka Irenka, prawy dopływ Wieprza. Swój początek bierze kilkanaście kilometrów na północ od miasta. W górnym biegu zasilana jest przez stawy hodowlane położone w pobliżu osiedla Stawy, jak również przez biologiczną oczyszczalnią pobliskiego miasta Ryki. Ciek ten odwadnia także znaczną częścią Dęblina.
Źródło: Krzysztof Karbowski, Dęblin. Walory krajoznawczo-turystyczne., 2003.
Aktualizacja i korekta: Krzysztof Karbowski, Dęblin 2015.
Powrót